'Met Europese antiwitwasregels gaat er veel veranderen'

Door een verscherpt toezicht staat naleving van de Wwft volop in de schijnwerpers. "En dat wordt alleen nog maar erger", verwacht Bart Joosen, advocaat en hoogleraar Financieel Toezichtsrecht aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Zijn advies: stop niet met investeren in compliance met de Wwft en het nieuwe EU-wetboek dat de Wwft gaat vervangen.

De Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) geldt voor alle bedrijven die te maken hebben met geldstromen, van banken en makelaars tot advocaten en notarissen. Zij moeten bijvoorbeeld een cliëntenonderzoek uitvoeren voordat ze een klant accepteren.

Dat is zeker geen nieuwe verplichting. De Wwft trad al in 2008 in werking. "De naleving is echter nog altijd een grote uitdaging", stelt Joosen. "Zeker nadat het 'kussen van compliance' enkele jaren geleden flink werd opgeschud."

Verscherpt toezicht

De advocaat van Regulatory Counsel | Financial Services refereert aan een schikking die ING in 2018 trof met het Openbaar Ministerie. Volgens het OM had ING zich schuldig gemaakt aan een 'jarenlange en structurele overtreding' van de Wwft. "Deze schikking bracht een proces op gang waarin de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandsche Bank het toezicht aanscherpten en een hele reeks boetes uitdeelden."

"Het verscherpte toezicht heeft er onder andere toe geleid dat bedrijven hun complianceomgeving opnieuw hebben moeten inrichten", vervolgt Joosen. "De financiële sector in zijn geheel heeft zo'n twintig- tot dertigduizend extra mensen aangetrokken ter versterking van de afdelingen die gaan over de naleving van deze wetgeving. En heeft fors geïnvesteerd in tooling en applicaties voor bijvoorbeeld het automatiseren van het Know Your Customer (KYC)-proces. Automatiseringsprocessen moesten in feite worden heringericht, verbeterd of vernieuwd."

Samenleving verandert

Deze 'herstelprocessen' waren volgens Joosen ook nodig door veranderingen in de samenleving. "Financiële dienstverlening is niet alleen internationaler geworden, maar is ook steeds meer online. Dat brengt een andere dynamiek met zich mee. Bij online dienstverlening hoort bijvoorbeeld ook online identificatie wat door de wetgever ook is toegestaan."

Als voorbeeld van online identificatie geeft hij de 'paspoort selfie check'. Hierbij maakt de klant met zijn mobiele telefoon foto's van het identiteitsbewijs en zijn eigen gezicht. Op een hoger betrouwbaarheidsniveau wordt de identiteit vastgesteld aan de hand van een foto van het eigen gezicht en de informatie in de NFC-chip in het identiteitsbewijs.

"Het mooie aan Tikl is dat deze oplossing heel duidelijk en transparant is over de beslissingen die de gebruiker zelf moet nemen."

Prof. dr. Bart Joosen
Financieel Toezichtrecht aan de Vrije Universiteit

Nieuwe EU-wetgeving

De geschetste moderniseringsslag was volgens Joosen nodig om complianceprocessen beter aan te laten sluiten op een veranderende financiële wereld en een nieuwe manier van werken. De volgende grote verandering staat echter alweer voor de deur. In 2026 moet nieuwe Europese wetgeving van kracht worden die de regels op het gebied van de bestrijding van witwassen en terrorismebestrijding in de gehele EU harmoniseert.

Dit 'EU-wetboek' vervangt de Wwft en is direct van toepassing in alle lidstaten van de Europese Unie. De nieuwe wetgeving zorgt er onder andere voor dat in alle landen dezelfde definities worden gehanteerd en dezelfde spelregels gelden voor bijvoorbeeld de uitbesteding van een proces. De EU-regelgeving wordt bovendien volledig van toepassing op de cryptosector. Dat laatste is bij de Wwft nog niet het geval. Ook komt er een EU-toezichthouder. "Met deze nieuwe wetgeving gaat er best veel veranderen", waarschuwt Joosen.

Blijf investeren

De professor Financial Law adviseert bedrijven om blijvend te investeren in naleving van de wetgeving. "En ga voor de automatisering van bijvoorbeeld het cliëntenonderzoek in zee met een leverancier die de ontwikkelingen goed volgt en vertaalt in zijn applicaties en tools. Zo blijft de compliance-omgeving up-to-date. Helaas zie ik dat er ook producten op de markt zijn die niet op de correcte manier invulling geven aan de wetgeving. Of dat bepaalde processtappen in de verkeerde volgorde worden genomen waardoor je een verplichting op de verkeerde manier invult."

Recent onderwierp Joosen in opdracht van een klant de Wwft-tool van Tikl aan een inspectie. "Het mooie aan Tikl is dat deze oplossing heel duidelijk en transparant is over de beslissingen die de gebruiker zelf moet nemen. Op een gebruiksvriendelijke manier wordt duidelijk gemaakt wat de gebruiker zelf moet doen om op een bepaald onderdeel van het cliëntenonderzoek een groen vinkje te krijgen. Ook het design en de output van het systeem zien er goed uit."

Daarnaast keek Joosen naar de manier waarop Tikl met behulp van ID Proof van Evidos de identificatie van de cliënt regelt. "Dat proces is ingericht zoals het hoort. Evidos haalt niet meer data binnen dan nodig is voor het identificatieproces. Zo is het niet nodig om daadwerkelijk een elektronische kopie van een identiteitsbewijs in je database te hebben. In het kader van privacywetgeving is het dan belangrijk om dat soort zaken weg te laten. Tikl en Evidos hebben dat prima georganiseerd."